Family structures on Polish soil at the end of the partitions period and in the interwar Poland. The outline of issues
Keywords:
family, marriage, children, household, Polish soil, XIX-XX centuriesAbstract
The article focuses on the history of the Christian family (and of the Jewish family to a lesser extent) and of the household on Polish soil since 1880s till 1939. It aims at presenting the demographic characteristics of rural families (of peasants, of petty nobility and of landowners) and urban families (of craftsmen, bourgeoisie and intelligentsia) as well as the circumstances of rising and lasting of these families. The Author of the article presents in detail such important features as: the age of the newlyweds, the length of the marriage, fertility rate and the death rate in the families. Furthermore, the Author indicates the influ- ence of the intense economic and social transformations on Polish soil from the second half of XIX century on the role and position of each individual member of the family: the spouses, the children and the grandparents.
References
Bibliography
Abt S. Ludność. Struktura demograficzna miasta. in: Dzieje Poznania, vol. 2, 1793-1945, ed. J. Topolski, L. Trzeciakowski. Warszawa – Poznań: 1998, 943-978.
Adamczyk E. Społeczność Krakowa i jej życie. in: Dzieje Krakowa, vol. 4, Kraków w latach 1918-1939, ed. J. Bieniarzówna, J. M. Małecki. Kraków: 1997, 27-36.
Adamski F. Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy. Kraków: 2002.
Bołdyrew A. Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795-1918. Warszawa: 2008.
Chwalba A. Historia Polski 1795-1918. Kraków: 2000.
Ciereszko H. Życie i działalność księdza Michała Sopoćki (1888-1976): pełna biografia Apostoła Miłosierdzia Bożego. Kraków: 2006.
Dajnowicz M. Drobna szlachta ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku. Łomża: 2002.
Daszkiewicz D. Rodzina w parafii toszeckiej w latach 1789-1877. in: Śląskie studia demograficzne, vol. 5, Rodzina, ed. Z. Kwaśny. Wrocław: 2001, 75-109.
Dobroński A. Infrastruktura społeczna i ekonomiczna guberni łomżyńskiej i obwodu białostockiego (1866-1914). Białystok: 1979.
Fiedorczyk P. Rozwój prawa rodzinnego. in: Rodzina i jej gospodarstwo na ziemiach polskich w geografii europejskich struktur rodzinnych do połowy XX wieku, ed. P. Guzowski, C. Kuklo. Białystok: 2019, 221-240.
Framing the Polish Family in the Past, ed. by P. Guzowski, C. Kuklo, trans- lated by T. Czogała-Koczy, J. Czogała-Kiełboń. London – New York: 2022.
Gapiński B. Ludzie starzy na wsi polskiej od schyłku XIX po rok 1939. Poznań: 2014.
Guzowski P., Poniat R., Kuklo C. “The influence of emancipation reforms on the Polish rural family in western provinces of the Russian Empire in the second half of the 19th century”. The History of the Family vol. 27, 2022, nr 1: 181-199.
Historia Polski w liczbach, vol. 1, Państwo. Społeczeństwo. ed. A. Jezierski, A. Wyczański. Warszawa: 2003.
Jankowski T.M. “Małżeństwa Żydów w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1808-1870”. Przeszłość Demograficzna Polski vol. 37, 2015, nr 3: 39-91.
Jankowski T.M. “Ruchliwość społeczno-zawodowa Żydów i formowanie się gospodarstw żydowskich w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1807-1880”. Przeszłość Demograficzna Polski vol. 37, 2015, nr 4: 61-82.
Jezierski A., Leszczyńska C. Historia gospodarcza Polski. Warszawa: 1997.
Kostrzewska E.M. Rodzina ziemiańska, in: Rodzina i jej gospodarstwo na ziemiach polskich w geografii europejskich struktur rodzinnych do połowy XX wieku, ed. P. Guzowski, C. Kuklo. Białystok: 2019, 165-314.
Kowalska-Glikman S. Ruchliwość społeczna i zawodowa mieszkańców Warszawy w latach 1845-1861. Wrocław: 1971.
Kuklo C. Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warszawa: 2009.
Kuklo C., Łukasiewicz J., Leszczyńska C. Historia Polski w liczbach. Polska w Europie/History of Poland in Numbers. Poland in Europe. Warszawa: 2014.
Liczbińska G. Lutherans in the Poznań province. Biological dynamics of the Luteran population in the 19th and early 20th centuries. Hamburg: 2015.
Makowski K. Rodzina poznańska w I połowie XIX wieku. Poznań: 1992
Mały Rocznik Statystyczny Polski wrzesień 1939 – czerwiec 1941. London: 1941 [reprint Warszawa: 1990].
Małżeństwo w świetle nauki katolickiej. Lublin: 1928.
Markowska D. Rodzina wiejska na Podlasiu 1864-1964. Wrocław: 1970.
Mędrzecki W. Intymność i sfera prywatna w życiu codziennym i obyczajach rodziny wiejskiej w XIX i w pierwszej połowie XX wieku. in: Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim, ed. D. Kałwa, A. Walaszek, A. Żarnowska, Warszawa: 2005: 105-121.
Mędrzecki W. Kobieta wiejska w Królestwie Polskim. Przełom XIX i XX wieku. in: Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich w XIX w. ed. A. Żarnowska, A. Szwarc. Warszawa: 1990, 130-138.
Mędrzecki, W. Model postradycyjny, jako forma odpowiedzi wsi polskiej na wyzwania XIX i XX wieku, Rocznik Łódzki’’, vol. 66, 2017, p. 181-188.
Mędrzecki W. Uwagi o starości na wsi polskiej w XIX wieku. in: Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XX wieku (na tle porówn- awczym), vol. 1, Metodologia, demografia, instytucje opieki. ed. A. Janiak- Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc. Warszawa: 2016, 75-81.
Mędrzecki W., Rudnicki Sz., Żarnowski J. Społeczeństwo polskie w XX wieku. ed. J. Żarnowski. Warszawa: 2003.
Molik W. Rezydenci w rodzinach ziemiańskich na ziemiach polskich w XIX wieku. in: Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XX wieku (na tle porównawczym), t. 1, Metodologia, demografia, instytucje opieki, ed. A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc. Warszawa: 2016, 223-241
Perkowska U. Studentki Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1894-1939. W stulecie immatrykulacji pierwszych studentek. Kraków: 1994.
Piasecki E. Ludność parafii bejskiej (woj. kieleckie) w świetle ksiąg me- trykalnych z XVIII-XX w. Studium demograficzne. Warszawa – Wrocław: 1990.
Prus W. Ludność Królestwa Polskiego 1864-1914. Warszawa: 2019.
Rachwał P. Ruch naturalny ludności rzymskokatolickiej w Lubelskiem w świetle rejestracji metrykalnej z lat 1582-1900. Lublin: 2019.
Renz R. Gospodarstwo domowe i życie rodzinne w środowisku małomiasteczkowym międzywojennej Kielecczyzny, in: Rodzina, gospo- darstwo domowe i pokrewieństwo na ziemiach polskich w perspektywie historycznej – ciągłość czy zmiana? ed. C. Kuklo. Warszawa: 2012, 343-359.
Renz R., Wzorce społeczno-obyczajowe a realia współżycia kobiet i mężczyzn w międzywojennym środowisku prowincjonalnym (w świetle dokumentów kościelnych). in: Kobieta i małżeństwo: społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, ed. A. Żarnowska, A. Szwarc. Warszawa: 2004, 329-340.
Rocznik Statystyczny Warszawy 1936-1937. Warszawa: 1938.
Rodzina i jej gospodarstwo na ziemiach polskich w geografii europejskich struktur rodzinnych do połowy XX wieku, ed. P. Guzowski, C. Kuklo, Białystok: 2019.
Rzemieniecki K., Miesiąc-Stępińska A. “Śluby w parafii greckokatolickiej Kałusz w latach 1785-1897”, Przeszłość Demograficzna Polski vol. 33, 2014: 39-63.
Siennicka M. Rodzina burżuazji warszawskiej i jej obyczaj. Druga połowa XIX i początek XX wieku. Warszawa: 1998.
Sierakowska K. Rodzice, dzieci, dziadkowie... Wielkomiejska rodzina inteligencka w Polsce 1918-1939. Warszawa: 2003.
Sierakowska K. Rodzina robotnicza w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX i pierwszej XX wieku. Ujęcie kulturowe. in: Rodzina, gospodarstwo domowe i pokrewieństwo na ziemiach polskich w perspektywie historycznej – ciągłość czy zmiana? ed. C. Kuklo. Warszawa: 2012, 323-341.
Sikorska-Kulesza J. Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi. Pruszków: 1995.
Słownik małżeństwa i rodziny. ed. E. Ozorowski. Warszawa – Łomianki: 1999.
Spychała J. Rodzina w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766-1870. in: Śląskie studia demograficzne, vol. 5, Rodzina, ed. Z. Kwaśny. Wrocław: 2001, 7-74.
Stępniewska-Holzer B. “Badania nad rodzinami żydowskimi w białoruskich guberniach strefy osiedlenia w XIX wieku”, ,Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych vol. 60, 2000: 165-182.
Strzelecki M. Wizerunek i rola kobiety w katolickiej koncepcji wychowania społecznego w Drugiej Rzeczypospolitej. in: Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX wieku. ed. K. Jaku- biak. Bydgoszcz: 2000, 269-287.
Szukalski P. Płodność i urodzenia pozamałżeńskie w Polsce. Łódź 2001.
Szwarc A. Rygorystyczne normy i swobodne obyczaje. Małżeństwo i związki pozamałżeńskie w opiniach ziemiańsko arystokratycznej elity w połowie XIX wieku. in: Kobieta i małżeństwo: społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX. ed. A. Żarnowska, A. Szwarc. Warszawa: 2004, 89-101.
Tokts’ S. Byalaruskaya vyoska w epokhu z’myenaw. Druhaya palova XIX – Pyearshaya tratsina XX st. Minsk: 2007.
Wnęk K., Zyblikiewicz L.A., Callahan E. Ludność nowoczesnego Lwowa w latach 1857-1938. Kraków: 2006.
Wrzesiński W. Polskie migracje. in: Migracje: dzieje, typologia, definicje. ed. A. Furdal, W. Wysoczański. Wrocław: 2006, 159 171.
Wyżga M. Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI-XVIII wieku. Kraków: 2019.
Zarys historii Polski w liczbach. Społeczeństwo. Gospodarka. ed. J. Łukasiewicz. Warszawa: 2012.
Zielińska A. Przemiany struktur demograficznych w Toruniu w XIX i na początku XX wieku, Toruń: 2012.
Zielińska A. The jewish family in the 19th and early 20th centuries. in: Fram- ingthePolishFamilyinthePast,ed.byP.Guzowski,C.Kuklo,translatedby T. Czogała-Koczy, J. Czogała-Kiełboń. London – New York: 2022, 273-287.
Zyblikiewicz L.A. Ludność Krakowa w drugiej połowie XIX wieku. Struk- tura demograficzna, zawodowa i społeczna. Kraków: 2014.
Żarnowska A. Modele rodziny i pozycja w niej kobiety w uprzemysławiającym się mieście na przełomie XIX i XX wieku. Tradycja i modernizacja. in: Pamiętnik XV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, vol. 2, Przemi- any społeczne a model rodziny. ed. A. Żarnowska. Gdańsk – Warszawa: 1995, 47-55.
Żarnowska A. Robotnicy Warszawy na przełomie XIX i XX wieku. Warsza- wa: 1985.
Żarnowska A. “Rodzina robotzącymnicza w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku”. Kronika Warszawy vol. 15, 1984, nr 2: 83-90.
Żarnowski J. Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939. Warszawa: 1973.
